A livraria de um letrado do século XVI - Fr. Diogo de Murça

 

Diguo eu frei Heytor de mõforte professo de pena longua q he uerdade tenho huã procuraçaõ do p. prior q foi frei Jr.° de pauia & padres do dito cõuento para poder arrecadar os liuros ficaraõ do padre frei Di° de murca q ds aja professo do dito cõuêto de pena longua por lhe seré iulgados por seus, ê a mesa da cõciencia, & poder dar quitacaõ delles ao p. dom Joaõ admjnistrador do moisteiro de Refoios & do collegio do Sambento ê Coimbra & ao Snr. g.° pinto testameteiro do dito p. frei Di° q ds aia, os quais liuros abaixo escritos eu recebi & delles dou inteira quitacaõ para sempre polo poder q para isso tenho para q nuqua mais lhe possaõ ser pedidos ne requeridos do dito cõuento de pena longua & os liuros saõ estes.           

1 — Item Agustinj opera in dece volumj.            

Trata-se da edição: D. Aurelii Augustini hipponensis Episcopi omnia opera, que Erasmo levou a cabo a pedido de Froben e este famoso editor concluiu em 1528-1529, em Basileia.             

Luís de Vives colaborou nesta ed. com a revisão do De civitate Dei (1522, t. V).               

2 — Item Crysostomj opera in quinque uolumj.

3 — Item Hieronymj opera in quinque uolumj.

4 — Item Judex Hieronymj.

Tratar-se-ia da obra de Iohannes Oecolampadius (Heuszgen)— Index in opera divi Hieronimi, Basileia, 1520?

É possível, embora Ecolampádio tenha sido posto no Index. Vid. n.°s CCXXXI e CCLXVI.

5 — Item Lexicon hebrai.

Dicionário hebraico não identificável.

6 — Item D. Clemétis opera.

7 — Item Lactantius firmjanus.

Perante o simples nome não é possível indicar a obra, dado que até 1550 saíram dos prelos diversas obras de Lucius Coelius Firmianus Lactantius; não repugna, contudo, admitir que se tratasse da: Vidua Christiana. Liber Lactantii de opifio Dei, Paris 1519 e 1529, que Erasmo publicara.

8 — Item Faber in nouü testa.

Deve tratar-se do livro de Iacobus Faber Stapulensis (Jacques Lefèvre d'Étaples) (circa 1450-1536) mestre famoso do Colégio do cardeal Lemoine, Paris: Comentarii initiatorii in quatuor Evangelia Meldis, impensis Simonis Colinaei anno MDXXII; 2.a ed., Basileia, 1526. Vid. n.° CCLIV.

9 — Item Hugo in tres uolumj.

Identificação difícil, senão impossível. E porém conjecturável que se trate de volumes miscelâneos da obra de Hugo de S. Victor, contendo designadamente as seguintes edições de Josse Clichtove:

In hoc contenta opera Hugonis de Sancto Victore: De institutione novitiorum; de operibus trium dierum; de arra anime; de laude charitatis; de modo orandi; duplex expositio orationis dominice; de quin que septenis; de septem donis Spiritus Sancti. H. Estienne, Paris, 1506; e Guilhelmus Parisiensis de Claustro Anime; Hugonis de Sancto Victore de claustro anime libri quatuor, H. Estienne, Paris, 1507.

10 — Item Clitoueus in lutera.

Trata-se, sem dúvida, de uma obra de Josse Clichtove (Judocus Clichtoveus, 1472-1543), mestre no Colégio Lemoine, de Paris; porém a brevidade do título apenas permite dizer que se trataria de um dos seguintes escritos anti-luteranos:

— Antilutherus. Paris, 1524 e Colónia, 1525.

—Propugnaculum Ecclesiae adversus Lutheranos, tres libros complectens, quorum primus formulam celebrandae missae a Luthero nuper adinventum improbat, antiquam que Ecdesiae ad id officii; I. ritum antiquum celebrandae missae defendit; II. sacerdotum continentiam celibatum que approbat; III. jejuniorum observantiam commendat, Paris, 1526.

— Improbatio quorundam articulorum Martini Lutheri a veritate Catholica dissidentium, et in quodam libro gallico qui hic discutitur (auctore Georg. Hallouio) non satis exacte nec recte impugnatorum. Paris, 1533.

11 — Item Nouus orbis descriptio.

É de crer que fosse o Novus orbis regionum ac insularum veteribus incognitarum... coligido por J. Huttichius, ed. por Simão Grynaeus, Apud A. Augerellum impensis I. Parvi et G. à Prato, Parisiis, 1532, e que neste mesmo ano já havia saído em Basileia. Em vida de Fr. Diogo tornou a sair em Basileia em 1537 e em 1555.

12 — Item Atanasij opera.

Possivelmente a ed. Athanasius Opera. Venundantur ab I. Parvo. Parisiis, 1519.

13 — Item Eusebius Caesariensis.

Impossível precisar se se trata da Historia ecclesiastica, se do De praeparatione evangelica, se do Liber contra Hierodem.

14 Item Cronjca Eusebij.

Possivelmente, esta ed.:

Eusebii Caesariensis Episcopi Chronicon: quod Hieronyrrtus presbyter diuino eius ingenio Latinum facere curavit, et usque in V alentem Caesarern Romano adiccit elo quio. Ad quem et Prosper et Mathaeus Palmerius, et Mathias Palme-nus, demum et Joannes Multivallis complura quae ad haec vsque tem pora subsecuta sunt adiecere. Henricus Stephanus. Paris, 1512.

15 — Item Iosepus.

Muito provavelmente uma ed. dos Antiquitatum Iudaicarum libri xx, ou da Praeclara opera (Paris, 1513 e 1514), de Flavius Iosephus.

16 — Item Hilarij opera.

Muito provavelmente uma das seguintes edições de Santo Hilário: Opera com plura. 2 ptes. In aedibus Ascensianis, Parrhisiis, 1510; ou

Divi Hilarii Pictavo rum episcopi lucubrationes per Erasmum Roterodamum non mediocribus sudoribus emendatae Basilae, in aedibus Joannis Frobenii, M. D. XXIII. (2 vols.).

 

17 — Item Nazianze. Et Basilij opera.

Trata-se de livros diferentes, que talvez se encontrassem encadernados juntamente.

O primeiro respeita à obra de Gregório Nazianzeno.

O segundo, é de crer que se tratasse da seguinte ed. de S. Basílio Magno: Opera, Impensis J. Badii, (Paris), 1520.

18 — Item Cornucopia.

É o famoso livro de Nicolaus Perottus (1430-1480) —Cornucopiae, sive linguae latinae comentarii... várias vezes dado ao prelo anteriormente a 1550 e largamente rnanuseado nas escolas, principalmente nos fins do séc. XV e princípios do XVI. Vid. n.° XIX.

19 - Item Annotationes Bedae.

Trata-se do seguinte livro de Noël Beda: Annotationum Natalis Bedae, doctoris theologi Parisiensis, in Iacobum Fabrum Stapulenses libri duo; Et in Desiderium Erasmum Roterodamum liber unus qui ordine tertius est. Primus in commentarios ipsius Fabri super Epistolas beati Pauli. Secundus, in ejusdem commentarios super IV Evangelia. Tertius, in Paraphrases Erasmi super eadem quatuor Evangelia et omnes apostolica.s Epistolas. Paris, 1526.

Noêl Beda ensinou no Colégio de Montaigu. Vid. n.° CLXXIII.

20 — Item Ciprianj opera.

Muito provavelmente a ed. de S. Cipriano, dirigida por Erasmo: Opera, 2 ts., Apud S. Gryphium, Lugduni, 1535.

21 — Item Primus tomus Conciliorum generaliü.

Muito possivelmente, trata-se da compilação do minorita P. Crabbe: Concilia omnia tam generalia quam particularia ab Apostolorum temporibus in hunc usque diem a sanctissimis patribus celebrata et quorum acta litteris mandata, ex vetustissimis diversarum regionum bibliothecis haberi potuere his duobus tomis continentur, 1.a ed. em 2 tomos, em Colónia, 1538; 2.a ed. ibid., em 1551, 3 tomos. Vid. n.° CCXL.

22 — Item 2us tomus eorüdë cõciliorum. Vid. supra, n.° 21.

23 — Item Jacobi fabri Stapul. in episto. pauli.

Trata-se da obra de Lefèvre d'Étaples: Sancti Pauli Epistolae XIV ex vulgata editione adjecta intelligentia ex graeco, cum commentariis Iac. Fabri Stapulensis pub. em Paris por Henri Estienne em 1512 e em 1516, e que em 1531 o livreiro Jean Petit tornou a dar à estampa sob o título: Epistolae Divi Pauli Apostolici, oum commentariis praeclarissimi viri Iacobi Fabri Stapulensis Vaeneunt Parisiis apud Ioannem paruum, 1531. Vid. n.° LXXXIX.

24 — Item Guilhelmi annotationes.

Tratar-se-ia de uma ed. das Annotationes in quatuor et viginti Pandectarum libros, de Guilherme Budé?

A existência do Digesto (n.° CCLXXXII) e de livros do famoso erudito (nfs 54 e XCII) inculca a hipótese; não obstante, tendo em consideração a formação teológica de Fr. Diogo, é mais provável que se tratasse das Annotationes de Guilherme de Ockam às Sentenças de Pedro Lombardo. Vid. n.° 45.

25 — Item Exorta tio ad poenitentiam.

26 — Item Enchiridion psalmorum.

Pelo título, tanto se pode tratar do:

Enchiridion Psalmorum: item Athanasii opusculum in Psalmos, Angelo Politiano interprete. Apud C. Cheuallonium, Parisiis, 1533,

como do:

Enchiridion Psalmorum, Ioannis Campensis para phrasim complectens, S. Gryphius Lugdunum, 1533 e 1534.

Dada a circunstância de João Campense ter sido mestre em Lovaina nos anos em que Fr. Diogo frequentou a Universidade, é mais verosímil que se tratasse desta paráfrase.

27 — Item Doetrina moralium.

28 — Item De moribus sacerdotum.

Cremos tratar-se do seguinte escrito de Judocus Clichtoveus: De vita et moribus sacerdotum opusculum: singularem eorum dignitatem ostendens, et quibus ornati esse debeant virtutibus explanans.

Publicado primeiramente em 1519, em Paris, onde teve segunda ed. em 1520, foi posteriormente reeditado várias vezes até 1609.

29 — Item Petri noni de crepusculis.

Trata-se do Petri Nonii Salaciensis de Crepusculis liber unus. Item Allacen Arabis vetustissimi de causis Crepusculorum Liber unus, a Gerardo Cremonensi iam ohm latinitate donatus, et per eundem Petrum Nonium recognitus. Lisboa, 1542, por Luís Rodrigues.

É de crer que Diogo de Murça, reitor da Universidade, possuísse este livro por oferta do autor.

30 — Item Eusebius de praepara. euangelica.

Trata-se da tradução latina do De praeparatione evangelica, de Eusébio de Cesareia, em ed. impossível de precisar.

31 — Item Decreta prouinci. cõcilij.

Seria outro exemplar descrito no n.° 73? A identidade das primeiras palavras do título autoriza a conjetura.

32 — Item Biblia en quarto.

33 — Item biblia magna.

34 — Item biblia é oitauo escrita de maõ.

35 — Item biblia è quarto.

36 — Item Pontificalis episcopi.

37 — Item Index d. Hieronjmj.

Vid. n.° 4.

38 — Item Catena Lipomanj.

Trata-se, possivelmente, de um dos seguintes livros do cardeal Luigi Lippomano (1500-1559), enviado a Portugal como núncio em 1542:

Catena in Genesim ex authoribus ecclesiasticis..., Paris, 1546, e Roma, 1557; ou

Catena in Exodum ex authoribus ecclesiasticis..., Paris, 1550.

É de notar que a advertência ao leitor da Catena in Genesim é datada de Évora, cal. Maii, 1545, e que a carta dedicatória da Catena in Exodum a D. João III é datada de Trento, cal. Jan. 1546. Vid. n.° II.

39 — Item Cirilius in duobus volumj.

Trata-se, muito possivelmente, de duas edições de Judocus Clichtoveus, que deu ao prelo as seguintes: Opus insigne P. Patris Cyrilli, patriarchae Alexandrini, in Evangelium Iohannis, a Georgio Trapezuntio traductum, Paris, 1509, 1520 e 1524; Cyrilli Alexandrini (opus) quod thesaurus nuncupatur, Paris, 1514 e 1521, e Basileia, 1524; Cyrilli Alex. (Origenis) Commentarii in Leviticum, Paris, 1514, 1521, e Basileia, 1524; Quatuor libros (5, 6, 7 e 8) intermedios amissos in Commentariis Cyrilli super Ioannem restituit Clichtoveus, Paris, 1515 e 1521.

40 — Item Ricardi opera.

Possivelmente, a seguinte ed. de Ricardo de S. Vítor: Ornnia opera. Venundantur in edibus I. Petit. A. Boucard pr. Parrisiis, 1518.

41 — Item Claudius in episto. pauli.

Tudo indica que se trata do livro seguinte:


?>
Vamos corrigir esse problema