Rursus aliter eadem inter a.b. habitationes distantia fiet liquida: cognito inter.13,d. itineris spatio. Prastolandum namque est ut inundationis circa.d. locum desinentis altitudo apud.b. locum eodem momento sit.b.f. Et guia ut prius patuit: duo trianguli.a.b.c..b.d.f. similes sunt. igitur per eandem propositionem.iv. sexti libri elementorum ratio.b.f. altitudinis ad altitudinem erit sicut ratio ipsius.b.d. direta ui ad recti spacium itineris inter.a.b. loca. tribus autem terminis ex hypothesi cognitis: perspicuus erit & quartus uidelicet direta ui a longitudo inter.a.b. loca. Igitur ex decremento inundationis nili: inter data loco.a.b. interpositum ui spacium innotescit: quod oportuit ostendere. Pari modo ex inundatione alterius fluuii inter duo loca: qua idem fluuius aluit itinerariam poterimus inuenire distantiam”.
5.ª p. 157, 11. 23-26, sobre a citação de Vernero: Pedro Nunes refere-se neste parágrafo à seguinte paráfrase de João Vernero, que transcrevemos da obra e edição citadas, fols. 49 r e v:
“Paraphrasis. cap..xij. Emendatio longitudinis cognitw terrw a uiarum profetcionibus.
Propter eas itaque causas qum in proximo capite patuerunt: et quia non sub eodem semper parallelo illa uia peragitur. Nam ea uia qua ab Euphrate ad lapideam turrim eundem est: sub byzantii fit parallelo: qua uero ab eadem turri ad seram pergendum sub eo conficitur parallelo: qui illo per hellespontum australior existit. Ratiocinationem denique haud temera Marinvs agnoscere conniicereque non multo operosius potuisset: modo sana ei meus fuisset eam ex septimestri collectam stadiorum multitudinem.36200. non in minus semisse debere contrahi. immo potius in ampliorem dimidio eorum stadiorum numero. velut ex propensiore numeratione deprwhendi potest. dictam itaque distantiam ui septimestris a lapidea scilicet turri ad seram: liquet rationabili constrictione coartari debere: in stadia.22625. quibus partes seu gradus efficiuntur.xlv. et quartum. Absurdum deinde est ac omni contrarium rationi: eandem dimidii diminutionem a Marino pari ratione subiici in utraque uia: et in ea qum a garamantibus: et in ea quw a lapidea turri: quamuis super diminutione ui (luze a garamantibus: ipsi Marino consentiendum sit guia haud mediocria impedimentorum ac morar= illic argumento sunt. animantes diuersm ac immanes quas agisymba possidet regio: quw ultra solum natiuum haud facile queunt propelii. In illa uero uia a lapidea turri: tanta usque ad dimidium contractio concedenda non est: ueluti hoc natio ipsa persuadet: quoniam hoc morar= tardiorisque ui m argumentam in septimestri illo itinere locum non habet: totum enim ipsius spacium quantumcunque fuerit: simili continentis aeris constat et perficitur habitudine. Nec mihi ut reor imputandum sane est: quod Marinvs in ius totiens citatur. Ipsi namque suos erratus ultro prodit: nimirum si ipsorum reus ostenditur: atque a nobis accusatur: nec id prmter philosophiw morem et rationem fieri puto: wquum nanque est eum nom inique damnari posse: qui in furto aut alio delicto uel deprwhensus est: aut commissum crimen ipse palam fatetur: uel de eodem conuictus fuerit: sed orationem reuocata ad institutum de quo paulatim fuit facta digressio. Prioris clenique inquam distantim quaz Euphrati lapidemque turri interponitur: octingentos,septuaginta sex funes contrahere conueniet propter uiarum diuerticula in octingentos tantum funes: stadia uero uiginti quatuor milia. Credendum quoque est ipsi Marin° super eiusdem itineris continuitate: guia ipsius commensurabiles partes: atque multiplici remensuratione sepius repetitas nactus fuerat. Quod autem huius septimestris itineris spacium multa contineat diuerticula: liquebit ex his que Marinvs subiunxerat. Eam namque uiarn qua ah eo loco quo hierapolim euphrates praterit: per mesopotamiam meando ad tigrim pergitur atque uiam eam qua a tigri per garammos assyria et media: et in ecbatana ac caspias portas: atque in partia ecatonpylon iter existit: non prorsus incredibile est: subtus parallelum per hrodiam cadere: qui iuxta Marini senteritiam per dietas scribitur regiones. filam denique itineris longitudinem: qua uergit in hyrcaniam ciuitatem: ah ecatonpylo uersus aquilonem conuerti perspicuum est. Hyreania quidem duobus interposita parallelis: per smyrnam scilicet et hellespontum scriptis. quoniam qui per.smyrnam. idem quoque per ipsam hyrcaniam regionem parallelus describitur: qui uero per hellespontum: idem etiam per hyrcanii maris australes partes: (lua ciuitate paris nomenclatura haud multo sunt australiores. Praterea uia qua ah eadem hyrcania ciuitate: in margiam seu antiochaam per armam meat: primum quidem in austrum declinat: posit arma subtus ea per caspias portas parallelo. Post bc ad aquilonem uergit: antiochwa collocata iuxta parallelum per hellespontum: a qua qua ad bactra est uia in ortum porrigitrur: hinc ea uia qua ad ascensum comedorum montium in aquilcmem. illa deinde uia super eodem monte usque ad uallem gira planiciem complectitur in austrum spectat. Eas namque montis eiusdem partes qum ad boream: et occidentem monti huic fines determinant: ubi uldelicet ascensus existit: Marinvs collocat,sub parallelo per byzantium. australes uero eiusdem montis partes: et qua in exortum spectant: sub parallelo per hellespontum. Iccirco tradidit eandem uiam retrocedere ac reciproco ferme gressu nunc ad orientem protendi: atque aliquando iterum in austrum reflecti: eam,denique uiam qua funibus quinquaginta illinc ad lapideam turrim meat: credi[bi]le est in aquilonem conuerti. Nam qui dictam peragrauerint uallem: lapideam,arripiunt turrim: qum comedorum montes ad orientem progredientes connectit imao monti: qui a palimbrothris reuertitur ad aquilonem. Postquarn.demum ulginti quatuor milha stadiorum: seu gradus.1x. longitudinis Euphrati lapideaque turri interiacentis aggregentur adlicianturque gradibus.xlv. et uni quarto longitudinis inter eandem turrim lapideam et seram comperta2: longitudinis conflabitur interuallum ah Euphrate usque ad seram per hrodiam paralleli: graduum centum quinque et quarti unius. Colligimus denique ex ipsius Marini monimentis: prweipuw ex bis qum sublecerat in particularium distantiarum stadiorum numerationibus tanquam sub eodem parallelo: interuallum iLlud a meridiano per fortunatas insulas: usque ad sacrum hispaniw promontorium graduum duorum et semis: illud deinde ad betis casum intra fretum et hinc ad Calpen: utrumque wquahum graduum duorum et semis. Illud uero quod deinceps a freto usque ad Carallim sardinim graduum uiginti quinque. A Caralli uero in lylybeeum sici1i graduum quatuor et semis. et quod hinc est spacium usque ad pachynum graduum trium. Et quod a pachyno ad twnarum laconiew graduum decem. Quodque hinc ad hrodum graduum ato et quarti: At id a hrodo ad hissum graduum undecim et quarti illud demum ah hisso in Euphraten interuallum graduum duorum et semis. His itaque simul additis collectisque distantia longitudinis a fortunatis insulis usque ad Euphraten conflabitur graduum septuaginta duorum: uniuersa igitur cognitw terrae longitudo ab meridiano per easdem fortunatas insulas usque ad seram: graduum erit centum septuaginta septem et quarti: eisdem saltem gradibus super uno eodemque computatis per hrodiam parallelo”.
6.ª p. 158,11. 1-8, sobre a citação de Vernero: Pedro Nunes refere-se à seguinte “Annotatio VI”, de J. Werner, ao capítulo XX da Geographia, que transcrevemos da obra e edição citadas, fol. 55 v:
“Non satis mor constare. Cur ad ostendendum rationes mquinoctialis ad parallelum per hrodum: et ad parallelum per thulen: atque mutuam eorundem rationem: auctor hos assumpserit tres numeras. uidelicet centum et quindecim pro wquinoctiali: pro parallelo per hrodum nonaginta tria: et pro parallelo per thulen quinquaginta duo: quasi inter.ccv. et.xciij. ratio sit epitetetarta. id est. sesquiquarta: quam 2equinoctia1is ad parallelum per hrodum possidet atque inter.xciij. et.1ij. sit ratio superpartiens quatuor quinta: qualis habetur inter parallelum per hrodum et parallelum per thulen. ueruntamen si numeri isti pensiculatius examinentur: inter eos dict parallelorum rationes: ex amussi non continentur. Non enim cxv. ad.xciij. sesquiquartam ad unguem constituunt rationem: negue.xciij. ad.lij. superpartientem quatuor quinta habent rationem. Congruentius ergo capiendi fuissent numeri: qui dictas rationes ueraciter conflarent: ueluti sunt quadraginta quinque. triginta sex. et uiginti. Ratio namque.xlv. ad.xxxvj. est sesquiquarta: qualis est inter quinocti alem et parallelum per hrodum. atque.xxvj. ad.xx. rationem habent quam parallelus per hrodum ad parallelum per thulen. hoc est. superpartientem quatuor quinta. Quapropter nisi ambiguam hanc numerorum qui in literali contextu explicantur assumptionem Marino imputare uelimus: facile mouebimur ut auctorem insimulemus: tanquam non multum exercitatum in exactiore numeratione. quamuis iidem numeri prope uerum dictas complectantur rationes. Hos autem numeras Ideo auctor uidetur assumpsisse: guia ipsis utitur pro prima plana descriptione quam postea docebit.c. ultimo”.
